Nhịp điệu dồn dập, tình tiết hỗn loạn, rối như một nồi canh hẹ, lại cuốn không dứt ra được. Hành trình truy lùng hai chiếc túi trong tác phẩm “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” của nhà văn Lưu Chấn Vân dẫn đến cuộc đụng độ giữa cừu và sói, giữa kẻ vô danh và giới cầm quyền, qua đó phơi bày mạch nước ngầm của một xã hội Trung Quốc đương đại thu nhỏ, nơi cách thức đô thị hóa và tham nhũng hoạt động song hành.
Tháng 11/2007, cuốn tiểu thuyết hài kịch đen “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” (nguyên tác tiếng Trung “我叫劉躍進”) được phát hành lần đầu bởi Nhà xuất bản Văn học và Nghệ thuật Trường Giang, trở thành best-seller ngay sau khi xuất bản.
Ngày 18/01/2008, phim điện ảnh chuyển thể cùng tên do nữ đạo diễn Mã Lệ Văn thực hiện bắt đầu công chiếu và nhanh chóng lập kỷ lục về doanh thu. Năm 2010, tác phẩm tiếp tục được dựng thành phim truyền hình.
Cuốn sách ra mắt độc giả Việt Nam vào năm 2009, do Chibooks và NXB Văn hóa Sài Gòn phát hành, Trung Nghĩa dịch.
Đọc thêm:
- Điện thoại di động – Cô đơn giữa muôn vàn kết nối
- Hễ sướng thì hét lên – Thân phận người đàn ông trong xã hội đương đại Trung Quốc.
- Trường An loạn – Giễu nhại chuyện đời.
Một con cừu giẫm lên đuôi sói
“Cừu: Thật sự không cố ý!
Sói: Chuyện này không xong đâu…”
Màn đối đầu ngắn gọn được in ngay trên bìa cuốn sách “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” đã mô tả hàm súc cấu trúc câu chuyện và cấu trúc nhân vật: một kẻ vô danh tiểu tốt vô tình tóm được điểm yếu chết người của nhân vật quan trọng đầy quyền lực.
Tác phẩm khá dài hơi với 43 chương, xoay quanh nhân vật trung tâm tên là Lưu Nhảy Vọt, một gã đầu bếp công trường. Lưu Nhảy Vọt bị trộm mất một cái túi, trong quá trình tìm kiếm nó, gã không tìm thấy cái túi của mình mà lại cầm về một cái túi khác. Điều đáng nói là, bên trong cái túi khác đó có một chiếc USB và bên trong USB ẩn chứa những bằng chứng bí mật có tính chất quyết định tính mạng của một số nhân vật thuộc tầng lớp bên trên xã hội. Lưu Nhảy Vọt lập tức trở thành mục tiêu săn tìm của các thế lực ông lớn.
Bằng giọng điệu trào phúng và triết lý, tác giả sử dụng cấu trúc tuyến tính, kể chuyện vòng tròn, đối thoại nối tiếp vô tận, đặc biệt xây dựng một dàn nhân vật đông đảo mà mỗi nhân vật là một mắt xích đáng ngạc nhiên trong cốt truyện. Do đó, cho dù đã biết trước khái quát nội dung, “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” không phải là một cuốn sách dễ dàng phán đoán được tình tiết.
Những cái tên không thể bị ngó lơ
Sẽ là thiếu sót nếu không đề cập đến thủ pháp đặt tên nhân vật của tác giả Lưu Chấn Vân trong tác phẩm “Tôi là Lưu Nhảy Vọt”, với mỗi cái tên là một khái niệm, một chức năng, một tính chất, một mảnh ghép của thế giới hiện đại đầy phi lý, bất công.
Lưu Nhảy Vọt – cái tên của khẩu hiệu và bi kịch.
Người Trung Quốc có một thời đặc biệt thích đặt tên con cái của họ gắn liền với các sự kiện xã hội và chính trị của đất nước. Ví dụ, nếu sinh năm 1949 có thể gọi là Lập Quốc, nếu sinh năm 1958 có thể gọi là Nhảy Vọt, nếu sinh năm 1966 có thể gọi là Hồng Vệ, Hồng Binh, Trường Chinh, Hồng Tinh, Giải Phóng… Tương tự, nếu sinh vào năm 1977 hoặc 1978, họ có thể được gọi là Cải Cách.
Rập khuôn cách thức này, nhân vật chính của nhà văn Lưu Chấn Vân được gọi là Lưu Nhảy Vọt, vì gã sinh năm 1958, gợi nhớ đến chính sách “Đại nhảy vọt” – giai đoạn lịch sử mang ý nghĩa tiến bộ cưỡng bức, duy ý chí – nhưng số phận của Lưu Nhảy Vọt không hề “nhảy vọt” mà lại trượt dài đầy bất lực, liên tục bị truy đuổi, không thể làm chủ vận mệnh của mình. Tác giả mỉa mai thứ ngôn ngữ khẩu hiệu, nhân vật mang tên đại diện cho tiến bộ tập thể lại trở thành vật hy sinh của tiến bộ giả tạo.
Thanh Diện Thú Dương Chí – cái tên anh hùng bị bóp méo.
Anh hùng Dương Chí, ngoại hiệu Thanh Diện Thú, là đầu lĩnh thứ 17 trong 108 anh hùng Lương Sơn Bạc của “Thủy hử” – một trong tứ đại danh tác của văn học cổ điển Trung Hoa. Trong “Thủy hử”, Thanh Diện Thú Dương Chí là một anh hùng võ tướng đầy sức mạnh và lòng trung nghĩa, bị xã hội bất công dồn vào đường cùng. Thế nhưng nhân vật Thanh Diện Thú Dương Chí trong tác phẩm “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” lại là một tên trộm khét tiếng trong giới chôm chỉa. Lưu Chấn Vân châm biếm một xã hội hiện đại mượn tên anh hùng chứ không chứa nổi tinh thần anh hùng.
Nghiêm Khắc – cái tên của luật lệ vô danh.
Cái tên ở đây là chức năng xã hội. Con người bị rút gọn thành một thứ công cụ thi hành loại luật rừng bất thành văn. Nhân vật Nghiêm Khắc là một ông trùm bất động sản, hắn không phải là ác nhân có nội tâm phức tạp, mà là một quân cờ bị thao túng và lợi dụng bởi giới chính trị.
Lận, Giả – những cái tên đại diện cho sự keo kiệt của lương tri và hệ sinh thái của cái giả.
Ngoài ra còn có những nhân vật mang tên Ngưu Được Cỏ, Bảo Lương, Cù Lợi, Thắng Lợi, Vô Thương, Bằng Cử… Nhà văn Lưu Chấn Vân gọi tên nhân vật không đơn thuần để định danh cá nhân mà còn mang giá trị biểu tượng, mỉa mai và triết lý, góp phần thể hiện cơ chế vận hành của xã hội hiện đại.
Thế giới này bị những tên mập thống trị
“Sau 40 tuổi, Nghiêm Khắc phát hiện Trung Quốc có hai sự thay đổi lớn. Một là, người ta ngày càng béo phì. Hai là, bụng dạ con người ngày càng hẹp hòi.”
Xung quanh rặt một lũ béo phì lòng dạ hẹp hòi, cho dù là trong cuộc sống hay trong làm ăn, bọn họ đều thô bạo. Thế giới trong “Tôi là Lưu Nhảy Vọt” là một xã hội vận hành bằng những cơ chế vô hình, nơi kẻ nắm quyền vừa béo phì thân thể vừa béo phì trong sự tích tụ tiền bạc, chức vụ, các mối quan hệ, quyền lực và đặc quyền.
“12 năm làm bạn với Giả, Nghiêm Khắc ngộ ra một điều rất sâu sắc rằng: Trước tiền và quyền, đến người cũng chẳng là cái thá gì, chứ đừng nói đến “sex”.”
Đến người cũng chẳng là cái thá gì. Đặt Lưu Nhảy Vọt vào trung tâm câu chuyện, tác giả làm nổi bật bi kịch của con người yếu thế trong một xã hội do những thân thể tinh thần phì đại thống trị. Nhân vật chính không mưu cầu quyền lực, cũng không chống đối, gã chỉ muốn tìm lại cái túi xách chứa tờ giấy nợ và số tiền nhỏ nhoi nhưng là cả gia tài của gã, rồi sống yên ổn. Nhưng chính sự bình thường đó trở thành điểm yếu chí mạng. Trong thế giới của những kẻ béo phì thống trị, người gầy phải trả giá cho sự “nhẹ cân” của mình, bởi họ không đủ “trọng lượng” để lời nói được tin, để hành động được hiểu, hay để số phận được cân nhắc.
Tiếng cười bật ra từ sự bất lực. Gấp sách lại và thở dài.
Trong một cuộc phỏng vấn do Nguyễn Lệ Chi thực hiện, nhà văn Lưu Chấn Vân từng chia sẻ rằng:
“Hồi chưa tới 30 tuổi, tôi cực kỳ gầy. Nhưng sau 30, 40 tuổi, tôi mập hẳn, thậm chí có hai cằm. Lúc đó đầu óc chứa đầy những thứ hài hước. Khi tôi bắt đầu gầy lại, rất lạ là nhiều người vừa gặp tôi đã thắc mắc ngay: “Anh có bệnh gì không đấy?”. Lúc đó tôi mới nhận thấy, té ra thế giới này bị những tên mập thống trị và tôi cảm nhận được áp lực sâu sắc về lý luận của những người mập. Và trong một số tác phẩm, tôi đã vắt khô lại cái lý luận đã bị vắt khô này.”
“Tôi là Lưu Nhảy Vọt” chính là một trong số những tác phẩm vắt khô lại cái lý luận trên, không chỉ hài hước theo nghĩa đen ngoại hình thuần túy, mà còn trào phúng châm biếm theo nghĩa ẩn dụ tư tưởng.
