Cuốn sách là tập hợp 9 bài thơ tự do và ba truyện ngắn viết về những chủ đề khác nhau của tác giả Hachikai Mimi.
Căn tính nữ trong Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó
Kết thúc Chiến tranh thế giới thứ Hai, Nhật Bản là nước thua trận và phải hứng chịu những hậu quả chiến tranh hết sức nặng nề và hằn sâu vết thương trong tâm thức con người. Nhưng chỉ sau hơn 20 năm bước ra từ cuộc chiến, nước Nhật phát triển mạnh mẽ với những bước đi thần tốc. Vết thương chiến tranh chưa nguôi cùng những đổi thay mạnh mẽ trong xã hội; đi liền với đó là xung đột giữa truyền thống – hiện đại, giữa tự do cá nhân với ý thức về cộng đồng không khỏi khiến cho con người Nhật Bản vướng phải sự hoài nghi về thế giới, cảm thấy chênh vênh giữa cuộc đời. Cuộc khủng hoảng căn cước lại càng trở nên trầm trọng khi người ta càng hoài nghi tất cả thì càng khó kiếm được một nơi yên bình để tìm thấy sự bình yên cho tâm hồn. Cảm thức chênh vênh, mơ hồ trong những vụn vỡ của quá khứ, vô định về tương lai của người dân xứ sở anh đào được thể hiện rất rõ trong văn học, trên những trang viết của các văn sĩ trải dài từ sau Thế chiến thứ Hai đến những thập kỷ đầu thế kỷ XXI.
Được coi như một tài năng trẻ trên văn đàn Nhật Bản, văn chương của Hachikai Mimi nói chung, trong tuyển tập gồm chín bài thơ, ba truyện ngắn: Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó nói riêng, trước hết là tiếng nói, góc nhìn của một người phụ nữ về con người nước Nhật thời hiện đại. Đặc biệt những trang văn viết về những người đồng giới của cô thật sự ám ảnh.
Các ấn tượng của chủ thể trữ tình trong chín bài thơ khi đứng trước tạo vật tự nhiên như tuyết, dòng nước, con sông, đôi môi, con nai… luôn đầy mong manh, mơ hồ, khó nắm bắt. Mà ngay bản thân những hình ảnh này vốn đã mang một vẻ đẹp mong manh, mềm mại, như chính vẻ đẹp được so sánh với gốm sứ của người phụ nữ nước Nhật.
Còn ba truyện ngắn xuất hiện trong tuyển tập, chủ thể tự sự chính là những người phụ nữ hiện đại. Và đến đây, dường như ngòi bút của Hachikai Mimi, bên cạnh sự suy tư, trăn trở còn thể hiện một sự đào sâu, thấu hiểu rất mực vào nội tâm của những nhân vật… như cùng chung hoàn cảnh với cô. Vì thế nhân vật tôi, Mari Kuwata trong Tiếng con khỉ rơi; nhân vật tôi trong Tiết đông chí hay Mika, Aya, Kyoko trong Vườn của sứa hiện lên trên trang văn không đơn thuần chỉ là một phần lát cắt đời sống người phụ nữ nước Nhật đương thời mà còn là nơi để tác giả gửi gắm tư tưởng cùng cách nhìn hết sức nhân văn của cô.
Đó là nỗi đồng cảm, lòng cảm thương như đến từ một người đồng giới, đồng cảnh với những người dẫu sống trong xã hội đã bước vào thế kỷ XXI nhưng vẫn chưa thể vượt thoát khỏi sự kiềm hãm của hệ tư tưởng cũ. Như đang phải chịu sự giằng xé nội tâm giữa việc đấu tranh để có tự do hay tiếp tục hi sinh cái tôi cá nhân để thu mình về làm người phụ nữ truyền thống hết lòng cho gia đình. Như nhân vật tôi trong Tiếng con khỉ rơi, sống trong xã hội hiện đại mà vẫn mang nặng ý thức hệ xưa cũ, từ đó cô luôn phải chịu mâu thuẫn khôn dứt. Và đó còn là dáng hình “tôi” ở Tiết đông chí, khao khát tự do nhưng đến cuối cùng vẫn là chấp nhận thỏa hiệp.
Bởi vậy, có thể nói rằng, với cương vị là một người phụ nữ viết về số phận người phụ nữ, Hachikai Mimi hiểu lắm vẻ đẹp cả thể xác lẫn tâm hồn cùng thân phận người phụ nữ Nhật Bản thời hiện đại. Lớp người bước vào thời đại mới, đối mặt với nỗi đau mới, mà vẫn phải chở nặng thêm bao đối lập, mâu thuẫn, giằng xé tâm hồn giữa các mối quan hệ phức tạp của truyền thống – hiện đại, tự do – kìm hãm, cái tôi – trách nhiệm… Vì thế chăng, dáng hình người phụ nữ hôm nay, như càng đơn thương, nhỏ bé và có lẽ, họ còn đau đớn hơn mọi nỗi đau đã trải qua trong quá khứ.
Cảm thức con người buổi hiện đại
Hachikai Mimi viết hay và sâu sắc về người phụ nữ, song tuyển tập Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó không chỉ có vậy. Mà cuốn sách ấy còn là lát cắt về cảm thức chung của con người Nhật Bản thời hiện đại, hoài nghi xứ sở, không tim được chỗ đứng, không tim thấy quê hương, cũng chẳng có một nơi chốn thật sự là bến đỗ yên bình cho tâm hồn. Nỗi sầu bi đấy, được thể hiện rõ trong những câu thơ đầy tính bất định: “Nếu nghe cái này thì chúng chết mất/ Cái này là cái gì/ Osuke Kosuke bây giờ đang đi ngang qua/ Đừng gây tiếng động đêm nay/ Đừng gây/ Tiếng động” (Đêm loài ăn thịt bị ăn) cùng các trang văn đầy mơ hồ, bảng lảng.
Là một Mari Kuwata như dành cả cuộc đời để đi tìm hai chữ cố hương, tìm về một phần quê hương đến người phụ nữ đầy truyền thống Mika luôn cảm giác, những nơi cô ở chỉ là tạm bợ, là nơi dừng chân trong một chuyến cắm trại. Là cô gái mang nặng cảm thức “bị bán” đến ông lão làm công việc thực nghiệm mà sự tạm bợ về chỗ ở đã trở thành một phần tiềm thức.
Có gia đình không mang lại cho con người sự ấm áp, có quê hương không mang đến cho người ta sự bình yên, gần gũi về nơi chôn rau cắt rốn. Và vì thế, giữa bộn bề cuộc sống, vòng xoáy cuộc đời, giữa sự phát triển như vũ bão của xã hội cùng dòng chảy thời gian không ngừng, đến một lúc nào đó, người ta tạm ngừng bước chân để rồi đau xót nhận ra: họ chẳng có một nơi thật sự tìm về. Mọi thứ chỉ là chắp vá, tạm bợ. Họ chẳng thuộc về đâu, cũng chẳng biết bước tiếp về chốn nào.
Vô định trong hiện tại, ôm theo vụn vỡ của quá khứ, những con người đó lần hồi bước đi về phía tương lai mịt mờ. Chữ quê hương, hay rộng hơn, là xứ sở đều hóa mơ hồ, xa vời. Và đây không chỉ là cảm thức riêng của người dân nước Nhật mà hơn cả, là cảm thức chung của con người thế kỷ XX – XXI. Lớp người bước ra từ sự tàn phá của Thế chiến thứ Hai, hoài nghi mọi thứ từng là chân lý, song càng hoài nghi, họ lại càng không thể tìm thấy một chân lý để tiếp tục tin tưởng.
Nhưng dẫu mang nặng cảm thức bất định, vụn vỡ cả trong quá khứ, hiện tại, tương lai hiện hữu nơi những câu thơ, câu văn có phần buồn man mác không khỏi khiến lòng người đọc cảm thấy nặng nề thì tận cùng rằng, Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó không phải là cuốn sách của tự tuyệt vọng. Bởi ngay cái tên bài thơ được đặt làm tên sách đã là một sự tiếp nối. Như người ta vẫn sẽ tiếp tục bước đi trên con đường đã định, dẫu không biết phía trước sẽ “cửa miệng” của ai, tương lai sẽ là thế nào. Như Lỗ Tấn từng viết: “Trên đời này làm gì có đường, người ta đi mãi cũng thành đường thôi”. Và bởi, con người có sống thì mới có thể tìm được ánh sáng cuối con đường.
Chín bài thơ và ba truyện ngắn
Là cuốn sách được tạo tác từ hai mảng thể loại khác nhau: thơ và truyện ngắn, nên ngôn ngữ thể hiện cũng khác nhau, từ đó, làm nên sự đa giọng điệu của tập sách này.
Như ngôn ngữ thơ đa thanh, đa hình, đa sắc điệu để thể hiện cái tôi rất riêng của chủ thể trữ tình. Khi thơ ra đời, nó mang trong đó tư tưởng, tâm hồn, ngôn ngữ, thể loại của văn hóa một dân tộc. Và qua chín bài thơ trong tuyển tập Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó, Hachikai Mimi đã phần nào bày tỏ cảm thức của một cá nhân, mang nặng trong tâm nỗi u hoài của một xứ sở luôn chứa đựng nhiều mâu thuẫn, giằng xé giữa quá khứ – hiện tại, truyền thống – hiện đại. Dẫu rằng, nhiều hình ảnh, liên tưởng, vì mang tính chủ quan, dân tộc mạnh mẽ nên với độc giả Việt Nam, hẳn sẽ cảm thấy có phẩn xa lạ. Chẳng hạn như:
“Trong con ngươi ướt
Không ngủ soi dáng nhau
Sát lưng vào nhau lắng tai nghe tiếng sông réo
Đếm không làm gì đêm không cho làm gì
Đừng gây tiếng động đêm nay” (Đêm loài ăn thịt bị ăn)
“Con nai trên lưng đèo ngang
Cái hộp thân sao rơi sương rơi
Phía trong con nai dưới da con nai
Mình vào ở lại và cùng chạy” (Người đàn bà nai)
Thể thơ tự do cùng ngôn ngữ mới lạ đã mở ra cả một chiều kích liên tưởng, không gian thơ mở rộng tựa không gian rộng lớn mà một câu chuyện, tiểu thuyết mở ra.
Và mang cách thể hiện của thơ vào văn xuôi, câu văn, ngôn ngữ của Hachikai Mimi lại giàu chất thơ có cấu trúc đẹp như một bài thơ haiku vậy. “Mùi lá mục và rễ cây/ bao trùm tôi/ Chỉ im lặng”, “Đứng giữa hàng cây/ Xem lòng tay trái. Ngắm/ Cụp ngón tay cái. Thử cụp vào trong”, “Những cành cây khô răng rắc/ Đạp lên lá lành lá rách/ Tôi đá tung, chạy” (Tiếng con khỉ rơi)
Hay những câu văn hết sức giàu hình ảnh, đọc lên đậm tính thơ, tính nhạc như: “Nhìn về phía sâu trong rừng, nắng chiều đã buông. Ánh nắng nhảy nhót chuyền cành, lấp lánh lóe lên như chuyển lửa. Một màu nắng đượm buồn. Thi thoảng nghe thấy tiếng hót thắc thẻo của loài chim di trú mùa đông” (Tiết đông chí), “Vào ban trưa sau khi rửa mấy cái đĩa, thấy trời xanh, Mika ra vườn. Nhìn vào vại, thấy thứ gì trong trong bồng bềnh rung rinh […] Rời mặt ra. Sáng lên. Thấy mây. Thứ trong trong đó lởn vởn với mây, rung rinh lượng quanh trong nước.” (Vườn con sứa)
Để rồi, từ thơ đến truyện, người đọc nhận ra, có sự giao thoa không chỉ về mặt cảm thức mà còn về mặt hình ảnh, ngôn ngữ, thể loại.
Con đường này tiếp đến cửa miệng một ai đó có lẽ không phải là một tác phẩm dễ đọc, đặc biệt với những ai đang kiếm tìm một cuốn sách giải trí, đơn giản chỉ để đọc rồi quên. Nhưng trong tách trà chiều, lắng lòng và lặng hồn mình vào những trang văn, câu thơ của Hachikai Mimi; chắt đọng cảm xúc giữa bộn bề công việc, thì cuốn sách này thực sự là một trải nghiệm thẩm mĩ rất đẹp với người yêu văn chương nói chung, người yêu văn học Nhật Bản nói riêng.
Mọt Mọt
