Chàng trai và cô gái, hai người vốn là một đôi thanh mai trúc mã. Trải qua bao cách trở thời gian cùng những lần trì hoãn vì hoàn cảnh; cuối cùng họ cũng định được ngày “về một nhà.” Ngày 1/6.
Nhưng con tạo xoay vần, số phận trêu người, vào đúng ngày 31/5, cô gái ra đi trong một tai nạn đột ngột, bỏ chàng trai ở lại trong nỗi đau đớn tột cùng. Anh cứ mãi đứng đợi cô ở nơi hai người vẫn thường hò hẹn, vào đúng 8h tối. Cho đến ngày, người cảnh vệ lùa anh đi. Cũng từ đó, chàng trai như biến thành con người khác. Sống chỉ để trả thù, để những kẻ đã gây ra cái chết cho người con gái anh cũng phải nếm trải cùng một nỗi đau như anh; vào ngày 31/5 hàng năm.
Cuốn trinh thám “ngược”
Được viết vào năm 1948, khi Cornell Woolrich đã tạo dựng được tên tuổi, tiểu thuyết Điểm hẹn đen thực sự chứng tỏ sự chắc tay của Cornell trong cách ông xây dựng tình tiết với một lối viết trinh thám đầy riêng biệt: Trinh thám đen và kết cấu ngược.
Khác với kiểu trinh thám truyền thống là hành trình người thám tử, nhân viên điều tra kiếm tìm danh tính hung thủ thông qua việc lần theo manh mối hung thủ để lại, khoanh vùng đối tượng. Và điều tối kị: định danh hung thủ phải được giữ kín tới giây phút cuối cùng để kích thích trí tò mò của độc giả, đồng thời, tạo hình thức song hành, đồng sáng tạo giữa người đọc – nhân vật, độc giả – tác giả.
Thì trong tiểu thuyết của Cornell Woolrich nói chung, Điểm hẹn đen nói riêng mọi thứ lại “đảo ngược.” Độc giả sớm biết hung thủ là ai, động cơ gây án của hắn là gì ngay từ những chương đầu tiên. Và dù “công lý” sẽ được thực thi nhưng đây không phải công lý từ phía luật pháp, mà là thứ “công lý” từ chính kẻ giết người.
Thật vậy, thủ phạm trong trinh thám đen, trong Điểm hẹn đen cũng có công lý riêng hắn nằm trong sự trả thù đời và trả thù người. Xuất phát từ nỗi căm phãn, hận thù, tuyệt vọng trong lòng một kẻ cuộc sống đã mất hết tất cả, tên gọi, bản thân, niềm tin, lẽ sống. Mục đích hắn tồn tại còn lại, chỉ là “thi hành bản án” với những kẻ, đã đẩy cuộc đời hắn xuống vực thẳm tăm tối. Những kẻ pháp luật chẳng trừng trị hoặc sự trừng trị chẳng đủ để làm nguôi ngoai nỗi đau chúng gây ra cho người khác.
Như chính cách, chàng trai Johnny Marr đã làm sau khi người phụ nữ anh yêu chết một cách thảm khốc trong vụ tai nạn bí ẩn mà nguyên nhân từ thói tùy tiện, của những gã, thậm chí còn không ý thức được hành động chúng gây ra là tội lỗi. Luật pháp không soi chiếu tới Johnny và bản thân con người này phải đã tự biến mình thành quan tòa, thi hành luật pháp, thứ luật tự thân đầy tàn khốc.
Bởi thế, nói Điểm hẹn đen là cuốn trinh thám “ngược” là vì vậy. Khi trong tác phẩm, vị thế hung thủ – người điều tra, hung thủ – nạn nhân gần như đã được hoán đổi và một người, như sắm hai vai trong tác phẩm ấy: nạn nhân đó mà cũng là kẻ thủ ác đấy. Và Cornell Woolrich tạo dựng câu chuyện, cũng đồng thời đẩy độc giả vào thế khó giữa chênh vênh lằn ranh thiện – ác, đúng – sai, cảm thương hay căm hận? Chỉ biết rằng, với Điểm hẹn đen, Cornell Woolrich đã mở rộng chiều kích của một thể loại mà tìm ra hướng đi riêng cho bản riêng. Cho nên, tác phẩm phức tạp, không hẳn trong quá trình rượt đuổi giữa hung thủ – ngươi điều tra mà trên khía cạnh, nhìn nhận sự việc, con người.
Khi đau thương biến người ta thành ác quỷ
Với độc giả trinh thám hiện đại, khi tiếp nhận Điểm hẹn đen, hẳn không khó để nhận ra nhiều tình tiết được triển khai có phần sơ sài, đơn giản hay thủ pháp gây án của hung thủ cũng khó khiến người ta cảm thấy thỏa mãn. Tuy nhiên, đó là vì thủ pháp gây án, phương pháp điều tra trong tiểu thuyết trinh thám ngày càng phát triển. Còn Điểm hẹn đen, tự thân tác phẩm ấy đến hôm nay vẫn cuốn hút độc giả. Bởi hơn cả xây dựng một câu chuyện điều tra, phá án đầy lắt léo, tác giả Cornell Woolrich đã đã đi sâu, tái hiện cả một quá trình biến chuyển tâm lý, tính cách, hành động của một con người, khi bị đẩy đến tột cùng đau thương, tuyệt vọng rồi hóa thành quỷ dữ.
Theo miêu tả ban đầu, Johnny Marr là một chàng trai hết sức bình thường với nhân dạng chẳng hề ấn tượng, dễ dàng hòa lẫn vào dòng người xung quanh. Một anh chàng lương thiện, khép mình, hiền lành, nhu mì, luôn chỉ cố gắng vun vén cho hạnh phúc nhỏ giữa anh với cô gái anh yêu thương. Cho đến khi, cuộc sống bình thường của Johnny vỡ vụn. Cái chết của người phụ nữ anh yêu và việc anh bị đẩy khỏi dòng hồi tưởng hư ảo mà phải đối diện trước hiện thực nghiệt ngã làm Johnny, vốn khép mình bỗng thay đổi đáng sợ.
Tự Johnny điều tra, tìm ra danh tính những kẻ gián tiếp gây ra tội ác năm nào và bắt chúng phải trả giá. Nhưng không phải bằng mạng sống của chúng mà bằng mạng sống chính người đàn bà chúng yêu thương. Ngày 31/5 hàng năm, trở thành cột mốc đen tối, thời gian hẹn giờ cho một hình thức tế hồn đẫm máu.
Tuy nhiên, sự chuyển mình của Johnny không quá chóng vánh mà rất từ từ, như cách thức anh thiết lập từng điểm hẹn đen. Từ hình thức, như một sự cầu may, ẩn mình trong bóng tối. Johnny dần bước ra ánh sáng. Mang danh tính khác, cùng cá tính khác. Hiểu thấu nhân tâm, lòng người và đặc biệt, cực kì quyến rũ qua những hành động nhỏ nhặt, tinh tế đánh thẳng vào “bản năng” người phụ nữ hay gã đàn ông. Đồng thời, con người này đã tận dụng triệt để nhân dạng không quá nổi bật mà hòa lẫn vào đám đông, dõi đôi mắt tựa chim ưng săn mồi.
Như thần chết, lặng thầm, kiên nhẫn chờ giây phút báo tử, Johnny, sống chỉ còn để báo thù. Đau thương có thể biến người ta thành ác quỷ, song đau thương cũng là khía cạnh, chứng tỏ Johnny vẫn còn một phần con người, ý thức được về thương tổn cùng nỗi tuyệt vọng khôn cùng anh gánh nặng trên đôi vai.
Johnny hiểu, tội ác trả thù tội ác cũng không thể mang người con anh yêu quay trở lại nhân thế. Đó chỉ là sự trả thù đời, trả thù người nhằm ve vuốt nỗi đau hằn sâu trong tâm hồn anh: “Nếu làm thế sẽ khiến cô ấy quay về với cậu.” “Cậu không thể cướp một người khỏi tay người khác được, trừ phi họ muốn bị cướp đi.” Và để còn người đó, có được mục đích tồn tại, khi chỉ còn trơ trọi trên cõi đời.
Mà ác quỷ, cũng là một cách thức phản ứng cực đoan, cho kẻ đã đánh mất trái tim, linh hồn; bị đẩy ra ngoài rìa xã hội, ra cả không gian, và dòng thời gian vĩnh viễn dừng ở 8h tối ngày 31 tháng 5, còn đứng vững.
Yêu thương và bất hạnh
Xây dựng lên một Johnny Marr khổ đau và tha hóa, Cornell Woolrich có thương cảm cho một số phận bất hạnh cùng một mối tình đầy bi kịch. Nhưng cảm thương không có nghĩa Cornell Woolrich ca ngợi cách thức lấy bi kịch trả thủ bi kịch. Mà có lẽ, Cornell Woolrich chỉ muốn khắc họa một cá nhân bị đẩy tới bờ vực tuyệt vọng, mất niềm tin vào tất thảy là như thế nào.
Cũng đúng như tựa đề tác phẩm: Điểm hẹn đen, câu chuyện chìm ngập một màu u uất, đen tối của những dối trá, lừa lọc, đổi thay, tội ác nối tiếp tội ác khôn dứt. Và tác phẩm, còn như bức tranh thu nhỏ cho một thời kỳ cũng đầy tối tăm, loạn lạc của khói lửa chiến trận. Yêu thương hóa bất hạnh, nạn nhân hóa hung thủ và người điều tra trở nên lạc lõng, luôn trở thành kẻ đến sau trong mọi vụ án, khi tất cả đã ngã ngũ.
Dưới góc nhìn một độc giả hiện đại, phương pháp điều tra, phá án của thanh tra Cameron trong Điểm hẹn đen thật sự là quá thô sơ và rườm rà. Nhưng trong bối cảnh những năm 40 của thế kỷ XX, thì thực khó, để tìm ra được một người không có một chút thông tin cụ thể, nhân dạng lại không quá nổi bật giữa biển người mênh mông.
Được vinh danh là cha đẻ của dòng trinh thám, tiểu thuyết đen với việc đẩy nhân vật hoàn toàn vào ngõ cụt, không lối thoát; Cornell Woolrich vào năm 1948, đã sáng tạo lên một Điểm hẹn đen đẹp trong chính cái bi thương, sắc sảo tới lạnh lùng. Và từ lối dựng trinh thám “ngược”, nhân vật mang nhiều gương mặt, nhiều thân phận, nội tâm cùng sự biến chuyển hành động đầy phức tạp, Cornell Woolrich không chỉ đi sâu vào những vùng tăm tối nhất của con người mà đồng thời, ông còn như buông lời ẩn ý cho xã hội vẫn còn quá nhiều bất công, thờ ơ khi luật pháp không đủ bảo vệ quyền lợi cho con người. Tuy nhiên, Cornell cũng treo đó hệ quả đầy ám ảnh khi người ta tự biến bản thân thành quan tòa của cuộc đời: bi kịch sẽ chỉ nối tiếp bi kịch trong sự diệt vong nhân tình và nhân tính.
Link mua sách:
- Lazada: https://shorten.asia/xa9sRvwZ
- Fahasa: https://shorten.asia/ABWvnpsh
Đọc thêm:
Người đàn bà trong đêm – Cornell Woolrich
Mọt Mọt
