Biệt thự cô lập trên núi tuyết và vở kịch cuộc đời

Thuộc về giai đoạn sáng tác đầu của tác giả Higashino Keigo, tiểu thuyết Biệt thự cô lập trên núi tuyết không chỉ chứa đựng đặc trưng cấu trúc rất gần với thể tài trinh thám cổ điển. Mà ở tác phẩm này, Keigo tiên sinh đã sớm khai thác đề tài vở kịch cuộc đời mà mỗi cá nhân, nhân vật trên trang văn ông viết, như những diễn viên trong chính sân khấu kịch của bản thân họ vậy.

Bảy nam nữ diễn viên, sau khi vượt qua những vòng thử vai khắc nghiệt cho vở kịch sắp tới của đạo diễn nổi danh, Togo Jinpei đã cùng tề tựu tại một biệt thự nằm trên cao nguyên Norikura theo những lá thư tập hợp được gửi riêng cho từng người từ đạo diễn. Vị đạo diễn vắng mặt, ra chỉ thị cho các diễn viên chuyên nghiệp, nhập tâm vào một tình huống gia tưởng về một vở kịch trinh thám với bối cảnh “biệt thự cô lập trên núi tuyết.” Và từ đây, những phân màn của vở kịch, chính thức bắt đầu.

Một câu chuyện với hai điểm nhìn, hai ngôi kể

Có thể nói, trước hết tiểu thuyết Biệt thự cô lập trên núi tuyết có cấu trúc khá đặc biệt và chính sự đặc biệt ấy làm nên tính phức tạp cho tác phẩm thuộc thời kì sáng tác đầu, theo phong cách trinh thám cổ điển nhưng cách xây dựng cốt truyện lại có phần khá hiện đại này của tác giả Higashino Keigo. Khi mà Keigo tiên sinh có thể xây dựng lên hai ngôi kể, hai điểm nhìn, từ đó xác lập hai dòng tự sự ngay trong một câu chuyện với dung lượng chưa tới 300 trang, không gian “trong nhà” vô cùng hẹp và thời gian tuyến tính theo dòng sự kiện vô cùng ngắn.

Thật vậy, với điều kiện khắt khe, ngặt nghèo song lại vô cùng hợp lí được đưa ra cho các nhân vật chính, bảy diễn viên chuyên nghiệp vừa qua buổi thử vai để tiến tới vở kịch họ hằng mơ ước, dễ dàng chấp nhận sống trong một căn biệt thự trên cao nguyên Norikura, thiếu thốn tiện nghi và phải tự tưởng tượng đó là một biệt thự cô lập trên núi tuyết vào giữa bối cảnh mùa xuân ấm áp diễn ra ở “ngoài kia.” Tưởng tượng ra không gian, tưởng tượng ra thời gian, thậm chí tự xây dựng lên tình tiết cho một vở kịch trinh thám giả tưởng mà bản thân họ, chính là nạn nhân – hung thủ ngay trong vở kịch ấy.

Và thực sự, xuyên suốt bốn ngày ba đêm tính từ thời điểm họ đặt chân tới biệt thự trên cao nguyên Norikura, hàng loạt sự kiện đã xảy đến buộc những diễn viên chuyên nghiệp, vừa phải thể hiện khả năng diễn xuất lẫn suy luận cho một vở kịch mơ hồ vốn họ không biết trước, cũng chẳng có sẵn kịch bản. Những nạn nhân đầu tiên xuất hiện, đúng như chỉ dẫn theo từng lời nhắn trên giấy mà đạo diễn Togo Jinpei giấu mặt song vẫn luôn theo sát các diễn viên của ông qua từng ngày. Cũng đã có những hoài nghi xuất hiện khi hàng loạt tình tiết mới diễn ra khiến họ càng lúc, càng trở nên hoang mang, ngờ vực rằng, là giả hay là thật, là kịch bản hay thực tình, đã có những vụ án mạng diễn ra trong “không gian kín” mà hung thủ, chính là một trong số bảy người họ.

Nhưng đó là tuyến truyện, dòng tự sự được triển khai ở ngôi kể thứ ba, điểm nhìn toàn tri có thể bao quát toàn bộ mọi sự việc xảy đến xung quanh bảy con người sống dưới căn biệt thự ở cao nguyên Norikura. Và khi Biệt thự cô lập trên núi tuyết xuất hiện thêm một tuyến truyện song song tồn tại dưới điểm nhìn từ ngôi kể thứ nhất, tính trung lập quyện hòa cùng sự đánh giá cá nhân thì câu chuyện vốn đầy những gút mắc thật – giả lại càng thêm phức tạp.

Keigo tiên sinh đã khá khéo léo khi đặt điểm nhìn từ ngôi kể thứ nhất kia lên một cá nhân không quá thân quen với sáu con người còn lại. Qua hình thức lời độc thoại được ghi chép lại, Kuga Kazuyuki xưng “tôi”, bày tỏ từng đánh giá lẫn suy luận của anh với mọi diễn biến trong bốn ngày ba đêm ở căn “biệt thự cô lập trên núi tuyết”. So với sáu người kia, Kuga là người xa lạ, kẻ ngoại lai tiến vào một nhóm vốn đã thuộc đoàn kịch của đạo diễn Togo Jinpei từ trước đó. Anh không biết quá rõ nội tình đoàn kịch, cho đến khi những người còn lại đề cập tới như vô tình, hoặc có thể là hữu ý. Về người phụ nữ Asakura Masami, một cá nhân, cũng như đạo diễn Togo Jinpei, dẫu rằng vắng mặt nhưng lại luôn xuất hiện trong mọi câu chuyện tại nơi này.

Kuga với tư cách kẻ ngoại lai, với cương vị một người kể chuyện thứ hai, vừa có đánh giá chủ quan, vừa có cái nhìn khách quan của kẻ từ xa lạ mà thành một phần thuộc cộng đồng dưới “biệt thự cô lập trên núi tuyết.” Một Kuga vừa là diễn viên, vừa là thám tử, vừa là nhân vật bình thường, cũng lại vừa là nhân vật trung tâm giữa một câu chuyện vừa mang tính kịch, vừa mang yếu tố trinh thám cổ điển; tất thảy làm nên Biệt thự cô lập trên núi tuyết cổ điển mà hiện đại trong cấu trúc và trong phương thức trần thuật.

Hình thức trinh thám cổ điển

Như đã nói, Biệt thự cô lập trên núi tuyết thuộc về thời kì sáng tác đầu của tác giả Higashino Keigo, vì thế yếu tố trinh thám cổ điển trong tác phẩm khá đậm nét, biểu hiện trên nhiều khía cạnh, từ hình thức đến các chi tiết xuất hiện xuyên suốt câu chuyện.

Và sự quen thuộc ấy, yếu tố “án mạng trong phòng kín” hiện hình ngay qua cấu trúc, sơ đồ biệt thự trên cao nguyên Norikura cùng hàng loạt các tựa sách trinh thám nổi danh, cũng là biểu tượng mẫu mực, tiêu biểu cho dòng trinh thám cổ điển: “Và rồi chẳng còn ai”, “Án mạng nhà Greene”, “Tấn bi kịch Y”, “Mẹ Ngỗng”… xuất hiện trên giá sách. Tất cả, như một sự ám thị trước cho người đọc về hình thức tác phẩm, sự sắp đặt có chủ đích cho toàn bộ sự kiện diễn ra dưới một “biệt thự cô lập trên núi tuyết.”

Những vụ án mạng liên hoàn diễn ra giữa đêm, trong căn phòng khóa kín mà chỉ có một nạn nhân, không nhân chứng, không chứng cứ sót lại; sơ đồ căn phòng được Kuga vẽ, gợi lên sự hoài nghi về góc khuất mà người trong cuộc vốn luôn bị che mắt; sự nghi ngờ lẫn nhau giữa một tập thể, vào hoàn cảnh đặc thù, ngỡ chừng phải đặt niềm tin vào nhau mà rồi cuối cùng, thứ người ta có lại chỉ là sự nghi kị tột cùng. Hết thảy, đặt trong một câu chuyện mang hai điểm nhìn, hai ngôi kể, cấu trúc lớp lang, qua từng ngày, không khí nặng nề càng thêm bao trùm thì những khuất khúc, bi kịch trong quá khứ về con người giấu mặt, về tình đoàn kết tưởng chừng khăng khít… càng được bóc tách, sự thật hiện ra càng thêm nghiệt ngã.

Và với dòng trinh thám cổ điển, người thám tử luôn giữ vai trò, vị thế đặc biệt. Kuga Kazuyuki trong Biệt thự cô lập trên núi tuyết cũng như vậy. Giữa một tập thể các diễn viên chuyên nghiệp khác, anh nổi bật với khả năng diễn xuất trui rèn bao năm. Giữa một vụ án mang nhiều nghi vấn, anh là người đầu tiên tìm sẵn đường lui cho bản thân, cũng là người đầu tiên nhận ra điểm mù câu chuyện, và là người khép lại toàn bộ những sự việc diễn ra bốn ngày ba đêm với màn suy luận xuất sắc.

Một cốt truyện như một vở kịch gồm các chương, hồi hoàn chỉnh và một nhân vật như vậy đã làm nên Biệt thự cô lập trên núi tuyết, tựa tác phẩm mẫu mực cho dòng tiểu thuyết mang cảm hứng trinh thám cổ diển trong sự nghiệp sáng tác đồ sộ của tác giả Higashino Keigo vậy.

Vở kịch cuộc đời

Cũng cần khẳng định một điều rằng, Biệt thự cô lập trên núi tuyết không phải tác phẩm duy nhất trong văn nghiệp trải dài hơn 40 năm của tác giả Higashino đề cập tới yếu tố kịch nghệ cùng các cá nhân đã và đang hoạt động trong các đoàn kịch. Và khía cạnh kịch nghệ lẫn vở kịch những diễn viên thật sự hóa thân đó trên trang sách Keigo tiên sinh viết lên, như biểu tượng cho vở kịch cuộc đời, nơi mỗi con người chính là diễn viên diễn ra muôn mặt vai diễn. Mà xét về tính đặc trưng, có thể nói, Biệt thự cô lập trên núi tuyết chính là một trong những tiểu thuyết tiêu biểu, gần như đặt nền móng để tác giả Higashino Keigo khai thác tới phương diện những cá nhân luôn khoác lên người chiếc “mặt nạ” như trong Tên của trò chơi là bắt cóc hay mở rộng không gian tiểu thuyết, không gian “sân khấu” tựa đêm hội carnavan trong Khách sạn mặt nạ.

Quả thực, với việc đi sâu về cá nhân những diễn viên chuyên nghiệp lẫn chuyện hậu trường, “phía bên kia bức màn sân khấu” của một nghề nghiệp đặc thù, tác giả Higashino Keigo, trước hết đã khắc họa đủ mọi khắc nghiệt, đắng cay mà thực tại chỉ ra, tài nghệ chừng như cũng chẳng phải yếu tố quan trọng nhất, giúp người ta đứng vững trên sân khấu. Và vượt thoát không gian sân khấu, thoát khỏi vai diễn trong vở kịch được dàn dựng trước kịch bản, người ta nhận ra, “tất cả đều là những người yếu đuối.”

Vì yếu đuối nên để sinh tồn, người ta đã khoác lên gương mặt muôn chiếc mặt nạ với cá tính, biểu cảm, mang theo lời thoại khác nhau, phù hợp trong từng hoàn cảnh, trong từng cuộc đối thoại, trong từng mối quan hệ của họ giữa cuộc đời. Nhưng khi trút bỏ lớp mặt nạ bên ngoài và chỉ còn lại phần yếu duối bên trong, chính là lúc người ta mới có đủ dũng khí đối diện với cái tôi cá nhân có nhiều khuyết thiếu, lẫn những sai lầm chẳng thể vãn hồi.

Vở kịch cuộc đời ngỡ chừng kéo dài miên man, cũng tới lúc cần phải hạ màn.

*Đọc thêm những bài review về mọt sô tác phẩm thuộc thời kì sáng tác đầu của Higashino Keigo:
Sau giờ học (Higashino Keigo) – “Quãng thời gian sau giờ học này sẽ dài lắm đây”
Vụ án mạng ở lữ quán Kairotei (Higashino Keigo) – Khi lòng tham và sự ích kỷ đẩy con người vào biển lửa diệt vong
[Higashino Keigo] Trái tim của Brutus – Trái tim của một con người
Vụ án mạng ở nhà khách núi Hakuba (Higashino Keigo) – Đồng dao Mẹ Ngỗng và bí ẩn án lồng trong án

Mọt Mọt