Giữa giai đoạn kinh tế khó khăn, hoạt động kinh doanh ảnh hưởng nghiêm trọng khiến cả một khu trượt tuyết có tiếng như Shingetsu cũng không tránh khỏi việc phải cắt giảm một số hạng mục không cần thiết. Nhưng chính trong năm thời tiết ủng hộ, cuộc thi trượt tuyết thường niên quy mô lớn có thể giúp thúc đẩy doanh thu thì thượng tầng khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu nhận được lá thư từ kẻ nạc danh tuyên bố đã đặt một quả bom dưới lớp tuyết sâu 2m tại một vị trí nào đó trong khu trượt tuyết mênh mông. Gã đe dọa sẽ kích nổ quả bom nếu thượng tầng Shingetsu không nghe theo sự sắp xếp của gã. Đứng trước lợi ích, những người lãnh đạo khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu đã chấp thuận theo chỉ thị của kẻ nạc danh kia. Tuy nhiên, thay vì “tiền trao cháo múc”, cuộc giao dịch càng lúc càng thêm kéo dài. Và càng kéo dài, những thương tổn trong quá khứ, âm mưu trong hiện tại vốn chìm sâu dưới nền tuyết trắng, lại mỗi lúc một hiển hiện nhức nhối.
Tối đa hóa lợi nhuận
Trước hết, cần phải khẳng định rằng, với một doanh nghiệp, tối ưu hóa lợi nhuận giữa bối cảnh kinh tế khó khăn, nhất là trong công việc kinh doanh mang tính đặc thù như khu trượt tuyết, thời điểm vàng thu hút khách chỉ đến vào một khoảng thời gian rất ngắn trong năm, phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết, là một điều có thể hiểu được. Và thật sự, thượng tầng của khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu đã áp dụng rất nhiều phương án để có thể duy trì khu trượt tuyết giữa tình hình khó khăn. Trong đó mạnh mẽ nhất là sự cắt giảm những hạng mục không còn sinh lời, thậm chí thua lỗ khi tính cả chi phí vận hành. Thượng tầng quyết đoán, bởi họ không chỉ cần đảm bảo lợi nhuận cho chính họ mà họ cần đảm bảo cuộc sống cho hệ thống nhân viên vẫn đang ngày ngày làm việc tại khu trượt tuyết này. Chỉ rằng, có những người trực tiếp vận hành, sống và gắn bó trên mảnh đất Shingetsu là còn vấn vương.
Tuy nhiên, khi sự tối ưu hóa lợi nhuận bị đẩy lên đến cực hạn và lợi nhuận được đặt lên bàn cân với an nguy của con người, sự tồn vong của một vùng đất, thì những gì là ích kỉ, xấu xa, đê hèn cùng bao khuất khúc buổi quá vãng dần hiển lộ trên mênh mông tuyết trắng. Hay chăng, chính trên nền tuyết bột tuyệt hảo, thanh khiết kia mà mặt tối trong tâm khảm con người càng thêm rõ nét. Khởi nguồn từ một bức thư nạc danh và một quả bom không rõ vị trí.
Cũng cần phải nói rằng, ở thế giới tiểu thuyết trinh thám nói chung, đe dọa đánh bom là một hình thức được các nhà văn sử dụng khá phổ biến trong tác phẩm. Mà ngay chính sự nghiệp đồ sộ của tác giả Higashino Keigo nói riêng, không chỉ một tiểu thuyết Thảm họa tuyết trắng mới xuất hiện hình thức này như một tiền đề dẫn nhập câu chuyện. Tuy nhiên, từ tình tiết tưởng chừng đã trở nên quá đỗi quen thuộc với độc giả yêu thích thể tài trinh thám, Keigo tiên sinh vẫn khai thác được những khía cạnh riêng biệt, mang yếu tố “bất thường”, chứa đựng nhiều mâu thuẫn. Từ đó, ông đưa các nút thắt đẩy đến cao trào. Khi trong trường hợp Khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu lúc nhận thư đe dọa và xác nhận rằng bức thư đó không phải một trò đùa ác ý, thay vì báo cảnh sát, họ dễ dàng chấp nhận làm theo lời hung thủ.
Vì không muốn làm xấu đi hình ảnh khu trượt tuyết ngay trong thời điểm vàng của kì du lịch, vì giải trượt tuyết thường niên có thể kích cầu doanh thu đã sắp diễn ra, đủ mọi lí do khiến người ta thỏa hiệp. Nhưng thỏa hiệp không đồng nghĩa rằng mọi chuyện sẽ kết thúc. Những cuộc trao đổi càng lúc càng kéo dài với con số tiền mặt đưa ra để đổi lấy thông tin vị trí đặt bom càng lúc càng tăng cao. Nghi vấn từ đó cũng càng thêm chất chồng. Về mục đích thật sự của hung thủ khi đặt ra cách thức giao dịch lẫn số tiền giao dịch đều hết sức bất thường, mục đích thật sự đằng sau những quyết sách của thượng tầng khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu, và tại sao lại là khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu này? Giữa hàng loạt khu trượt tuyết trên khắp nước Nhật, nơi đây có gì đặc biệt?
Từ những khía cạnh tất yếu trong vận hành kinh tế một doanh nghiệp, tác giả Higashino Keigo đi sâu tới khía cạnh nội tâm từng nhân vật giữa bức tranh kinh tế lẫn mối quan hệ giữa con người với con người đầy phức tạp, trên lằn ranh cái tình và cái lí quá đỗi mong manh.
Tình và lí
Như đã nói, việc tối ưu hóa lợi nhuận nhằm đảm bảo doanh thu để duy trì một hình thức kinh doanh đặc thù như khu trượt tuyết hoạt động ổn định trong bối cảnh kinh tế khó khăn là việc hợp tình, hợp lí. Thậm chí giữa lợi nhuận có thể tính toán ngay trước mắt với những nguy cơ tiềm ẩn có thể đánh đổi bằng mức trao đổi trong tầm kiểm soát, thì phong tỏa tin tức, giải quyết nội bộ trước quả bom được đặt không rõ vị trí như cách thượng tầng khu trượt tuyết Shingetsu đã làm cũng là một việc hợp với cái lí của người làm kinh doanh. Nhưng bất chấp mọi cái tình lẫn giẫm đạp lên cả đạo lí con người để tối ưu hóa lợi nhuận, thì chỉ có thể nói rằng, khi lợi nhuận đi liền với lòng tham thì tình hay lí cũng không còn quan trọng bằng những cái tôi vị kỉ kia.
Và trước sự vô lí tính đó, kẻ nào vẫn còn nghĩ đến cái lí, giữ được chữ tình, kẻ đó sẽ còn đi tới tận cùng, truy cầu sự thật và con đường sống cho những kiếp đời bé mọn. Như cách nhân viên tuần tra Nezu Shohei bất chấp mọi lời can ngăn vì sự lí trí không cho phép anh chấp nhận những quyết định vô lí mà thượng tầng Shingetsu liên tiếp đưa ra. Như cách quản lí bộ phận cáp treo và quản lí kĩ thuật cáp treo Kurata Reiji đã luôn đau đáu trước bi kịch quá khứ xảy đến với đường trượt Hokugetsu và thảm trạng hiện tại của cả một vùng đất hoang tàn sau thảm kịch năm nao. Cả những con người đã dành trọn tình yêu cho một khu vực đang dần lụi tàn vẫn gắng gượng tìm mọi hướng đi, con đường sống cho mảnh đất này.
Xung đột giữa lợi ích và lí tính, tình cảm; đau thương quá khứ quyện hòa cùng những toan tính buổi hiện tại; sai lầm tuổi trẻ, trách nhiệm con người và cách người ta đứng dậy sau thương tổn; những tầng bậc lớp lang chìm sâu dưới nền tuyết nén, dần như lớp tuyết lở chôn vùi tất thảy. Và dáng hình con người bé mọn trên nền tuyết trắng, giữa chênh vênh lí – tình, bổn phận – đam mê cùng một phần cái tôi khao khát đua tranh ngỡ chừng đã ngủ quên lần nữa trở lại; buộc người ta phải đối diện với thảm kịch đời người trước Thảm họa tuyết trắng cận kề.
Dáng hình con người trên nền tuyết trắng
Vẫn mang hình thức lớp lang, truyện lồng truyện với cốt truyện được tạo dựng từ câu chuyện hiện tại và quá khứ, câu chuyện cá nhân với cộng đồng và lựa chọn, quyết định của con người trước hoàn cảnh ngặt nghèo… thường thấy trong sáng tác của Higashino Keigo, hơn cả, tiểu thuyết Thảm họa tuyết trắng còn là bi kịch đời người, giữa thảm họa nhân tạo mà người ta đang cố sức tạo ra nhằm nhấn chìm những gì là hi vọng sống mong manh nhất của những kiếp đời bé mọn trong thời buổi kinh tế mỗi lúc thêm khốn khó.
Và chính trong các mâu thuẫn, bí ẩn khuất lấp cùng chuỗi bi kịch khôn thể vãn hồi kia, muôn mặt kiếp người hiện lên trên trang văn Thảm họa tuyết trắng lại càng thêm đậm nét. Có niềm say mê, khao khát cùng cái tôi tuổi trẻ có phần ngang ngạnh tựa lớp tuyết bột mới rơi, bông xốp, thuần khiết, tinh khôi. Có những bóng người khuất sâu vào núi tuyết, trong một vùng đất hoang lạnh đứng trên bờ vực tàn lụi, vẫn nhen nhóm hi vọng hồi sinh cho mảnh đất người ta đã trót thương yêu và mang nợ. Cả những kí ức ngỡ chừng chôn vùi theo năm tháng nhưng chỉ khi người ta dám đứng lên, đối diện với bi kịch quá khứ, người ta mới có thể thẳng thắn bước tới tương lai. Như cách người đàn ông tên Irie, đã cùng đứa con nhỏ Tatsuki quay trở lại khu trượt tuyết Cao nguyên Shingetsu mà đứng trên nền tuyết lần nữa.
Giữa mênh mông tuyết trắng, con người trở nên nhỏ bé hơn bao giờ hết. Nhưng không vì thế, người ta trở nên đơn độc hay bị nhấn chìm vào mặt tuyết băng lạnh kia. Thảm họa tuyết trắng, bi kịch đời người, cái tình cái lí, chữ nhân đặt lên bàn cân cùng lợi nhuận, cuốn tiểu thuyết được viết vào năm 2010 này của Keigo tiên sinh đã mở ra tầng bậc suy tưởng như vậy đấy.
*Đọc thêm các bài review khác về sách của tác giả Higashino Keigo:
Xoắn ốc vô hình và phần cá nhân, riêng tư nhất của Giáo sư Yukawa.
Khách sạn mặt nạ 1 (Higashino Keigo) – Khi vị khách cuộc đời, đều mang theo những chiếc mặt nạ
Khách sạn mặt nạ 2 (Higashino Keigo): Đêm trước lễ hội hóa trang
Mọt Mọt
