Khi Đêm vô tận (Enless Night) được xuất bản lần đầu năm 1957, mười lăm năm sau ấn bản năm 1972 Agatha Christie đã tâm sự rằng đây là cuốn sách yêu thích của bà. Quả thực đây là tiểu thuyết xuất sắc từ nội dung đến nghệ thuật. Đó là một bức tranh có hai mảng màu sáng tối rõ rệt nhưng dường như mảng u tối cứ xâm chiếm dần, không có chút hi vọng dù là mong manh về cuộc sống con người nơi cuối con đường.
Nếu ai không đọc hết cuốn sách Đêm vô tận của Agatha Christie thì họ sẽ hiểu nhầm đây là một cuốn truyện ngôn tình. Vì 2/3 cuốn sách nói về cuộc tình đẹp như mộng của anh chàng độ tuổi 20 người Anh Michael Rogers (Mike) đẹp trai, cuốn hút nhưng xuất thân nghèo khó và cô nàng tiểu thư quý tộc người Mỹ xinh đẹp, dịu dàng Ellie.
Vượt qua mọi rào cản ngăn cách, họ gặp gỡ, hẹn hò rồi nhanh chóng kết hôn. Trong khi Mike muốn thoát khỏi cảnh sống với những chuyến đi nay đây mai đó, công việc bấp bênh và những cuộc tình thoáng qua thì Ellie muốn chấm dứt cuộc sống phụ thuộc và nỗi cô đơn trong gia tộc tỉ đô. Anh khát khao có một ngôi nhà và chung sống cùng cô vợ đẹp trên đất Digan. Và thần số phận đã mỉm cười khi anh trúng cá cược và Ellie mua được Các Tòa Tháp ở đó với giá bạc tỷ.
Nhưng đất Digan vốn không thanh bình như vị trí ven biển quanh năm sóng vỗ. Và người Digan thì bị đồn là phường trộm cắp. Nó còn được một bà già cảnh báo với anh rằng: mảnh đất này bị nguyền, tất cả những ai đến đó đều có số phận bi đát, hãy rời đi khi có thể. Nhưng họ lờ đi lời cảnh báo đó.
Và rồi một tai nạn bất ngờ ập đến làm đảo lộn toàn bộ cuộc sống của cặp uyên ương và đất Digan: Ellie chết khi cưỡi ngựa đi chơi vào một buổi sáng…
Đất Digan: chốn thiên đường giữa trần thế
Thiên đường có tên Đất Digan là tổ ấm của đôi uyên ương trẻ tuổi Mike và Ellie, được kiến trúc sư tài hoa Satonix thiết kế nên trên nền cũ của Các Tòa Tháp. Đây cũng là kiệt tác cuối cùng của anh trước lúc lìa đời. Ngôi nhà trên đỉnh đồi là căn biệt thự xa hoa với gấm và vải vóc được trang hoàng mua từ Ý. Chính Satonix khẳng định là “Ngôi nhà tốt nhất tôi từng xây”. Còn Gretta một người giúp việc Ellie coi như bạn thân cũng rất thích ngôi nhà và khen về việc trang trí bày biện cũng như phối màu. Thiếu tá Phillpot cũng bày tỏ về nó “Tôi thích ngôi nhà này của cô cậu”. Claudia – bạn thân của Ellie, bà Cora mẹ kế của cô và mẹ Mike cũng ưa thích nó.
Có thể khẳng định Đất Digan là ngôi nhà mơ ước của nhiều người, là chốn thiên đường ngay giữa trần thế tuy vậy bài hát của Ellie lúc búng đàn ghi ta lại báo trước số phận vợ chồng họ: Ngọt ngào sướng vui bao kẻ ra đời/ Bao kẻ ra đời đêm vô tận. Tất cả những điều đó gợi ra những xúc cảm đối lập nơi người đọc: vừa hạnh phúc dâng tràn vừa đắng cay tột độ.
Và quỷ dữ lại điên cuồng hoành hành chốn thiên đường
Nếu trong truyện ngắn của Nam Cao hình ảnh Chí Phèo là “con quỷ dữ của làng Vũ Đại” mất hết nhân hình nhân tính chỉ giết Bá Kiến đòi quyền làm người thì trong Đêm vô tận xuất hiện con quỷ xảo quyệt và tàn bạo hơn: không còn lương tri và giết người là bản năng. Đã có đến 5 xác chết được tìm thấy dưới tay con quỷ đội lốt người này.
Ellie bị giết chỉ là màn kịch dạo đầu. Những cái chết sau đó được dàn dựng là những tai nạn. Và điều đặc biệt, tác giả để cho các nhân vật biết âm mưu và hành động giết người của hung thủ, biết được quá khứ của hắn và cuối cùng chỉ chờ hung thủ tự lột lớp mặt nạ.
Sau cái chết của Ellie. Tác giả miêu tả những cuộc thẩm vấn với những nhân chứng nhìn thấy nàng cưỡi ngựa qua. Bà già Lee thì mất tích với một số tiền lớn. Tại phiên tòa, Mike có lời khai của mình về mụ, về những cú sốc của vợ anh mỗi khi nhìn thấy mụ lảng vảng quanh ngôi nhà mới xây của vợ chồng anh với lời đe dọa ghê rợn về đất Digan.
Vẫn là những bất ngờ và kịch tính nối tiếp nhau dù tình dục và tiền bạc là động cơ giết người của tên sát nhân hàng loạt nhưng cuốn sách khiến độc giả vỡ òa cảm xúc: đáng tiếc thay cho tình yêu và tuổi trẻ đã bị vùi dập bởi tham vọng vật chất mù quáng!
Miêu tả tâm lí nhân vật tinh tế và sâu sắc với bút pháp đối lập
Biệt tài miêu tả tâm lí là đặc điểm chung trong cách khắc họa nhân vật trong các tiểu thuyết trinh thám của Agatha Christie. Điều này trở nên đặc biệt trong Đêm vô tận. Mike và Ellie trái ngược nhau trên mọi phương diện. Tác giả tỏ ra vô cùng hiểu biết về tâm lí của lứa đôi yêu nhau.
Mike vô gia cư, vô nghề nghiệp, không một xu dính túi mà lại mong ước có một ngôi nhà xa hoa nơi miền quê . Cuộc gặp gỡ với Ellie dưới gốc cây linh sam rồi tặng chiếc nhẫn nhỏ hình cỏ ba lá nhân dịp sinh nhật phải chăng là tiếng sét ái tình? Anh chàng đã hạnh phúc tột độ khi về nhà báo thông tin sắp lấy vợ với mẹ.
Ellie thì trái lại với Mike. Nàng xuất thân quý tộc và tỏ ra vô cùng tin tưởng và yêu thương Mike. Không một chút hoài nghi, cô tâm sự với anh mọi quan hệ trong gia đình và người bạn thân thiết Greta, người luôn ủng hộ những ý thích điên rồ của cô. Và hơn hết là nỗi cô đơn của cô trong gia đình chẳng lấy một ai quan tâm ngoài khối tiền bạc tỉ của mình.
Có chăng giữa Mike và Ellie chỉ có điểm chung là thích một cuộc sống độc lập tự do không muốn ai quấy rầy trên đất Digan.
Người đọc vui theo niềm vui của họ và cũng tiếc nuối thay trước cái chết đột ngột của Ellie. Còn với Michael với sự mất mát không gì bù đắp nổi thì mọi cảm xúc, giằng xé nội tâm từ lúc quen, cưới, lúc hay tin cái chết, dự đám tang, về lại ngôi nhà…cho đến lúc kết thúc câu chuyện các cung bậc tình cảm ấy đều được tác giả miêu tả rất chân thực và sống động.
Dẫn dắt chuyện khác biệt
Đêm vô tận không xuất hiện lối phá án xuất thần của vị thám tử lập dị Hecule Poirot hay bà bà Marple ưa thích điều tra các vụ án mà là một câu chuyện kể lại của nhân vật chính Michael Rorger xưng “tôi”. Cũng vì tính chất chủ quan của nhân vật xưng “tôi” đó mà mọi nhân vật, diễn biến, sự kiện của câu chuyện đều được miêu tả theo cái nhìn của nhân vật chính.
Câu chuyện được “kể lại” đó vừa khiến cảm xúc người đọc thăng giáng ở những biên độ khác nhau: ngạc nhiên, vui thích, hạnh phúc, đau khổ, căm phẫn, thương cảm,… vừa tạo ra sức cuốn hút riêng cho tiểu thuyết. Đây là cách viết không thường thấy theo kiểu của Agatha.
Đêm vô tận được Agatha Christies vẽ lên như một chuyện cổ tích có kết thúc không có hậu. Truyện để lại bài học đắt giá cho những người trẻ về cách ứng xử với tiền bạc, tình yêu và tình dục. Không phải ngẫu nhiên mà tác phẩm đã được chuyển thể thành phim năm 1972 vì những giá trị mà nó mang đến.
