Là nguyên gốc của hiện tượng phòng vé Nhật Bản năm 2023, tiểu thuyết Nếu gặp lại em trên ngọn đồi hoa nở được viết sau khoảng lặng thời gian từ thời niên thiếu khi thăm Bảo tàng hòa bình Chiran cho phi công cảm tử vào những năm học cấp II tới lúc trưởng thành của tác giả Natsue Shiomi. Với Nếu gặp lại em trên ngọn đồi hoa nở, cú sốc “không thể diễn tả bằng lời” ngày đó đã được anh diễn tả trọn vẹn bằng con chữ. Qua hiện thực “Sự vô lí của việc có một cuộc sống nhưng bị kẻ khác cướp mất” và thông điệp “Không ai có quyền cướp đi mạng sống của người khác”, Natsue Shiomi không chối bỏ sự thật lịch sử trong tác phẩm mà từ quá khứ luôn được nhắc lại ấy, anh hướng người đọc nhiều hơn tới hôm nay và mai sau. Nơi một thế giới khao khát vắng tiếng bom rơi và người ta vẫn đang tranh đấu cho niềm khát khao ấy.
Kano Yuri, một nữ sinh lớp 8 đang phải trải qua ngưỡng cửa sắp tới với đầy nỗi chán chường, bất định về chuyện gia đình, trường lớp và tương lai sau khi tốt nghiệp. Trong một lần xung khắc với mẹ, Yuri đã bỏ nhà ra đi. Không đích đến, trong cơn mưa đêm hôm đó, Yuri đã trú chân và ngủ lại tại căn hầm tránh bom bỏ hoang từ thời Thế chiến thứ Hai trên đỉnh đồi. Khi tỉnh dậy, Yuri nhận ra cô đã trở về Nhật Bản của 70 năm trước, khi Thế chiến thứ Hai đang vào những ngày tháng cuối cùng.
Hiện thực
Đặt điểm nhìn trần thuật lên Kano Yuri và để Yuri xưng “tôi” tự kể lại những điều cô đã trải qua, trước hết, cần phải khẳng định rằng, tiểu thuyết Nếu gặp lại em trên ngọn đồi hoa nở là câu chuyện được mở ra với bối cảnh hiện thực, với nhân vật trung tâm là con người hiện đại. Một nữ sinh lớp 8 mang trọn vẹn những mâu thuẫn cùng nỗi âu lo trước ngưỡng cửa trưởng thành, lẫn nỗi mặc cảm cùng cảm thức bất an rất riêng tới từ hoàn cảnh cá nhân của chính cô.
Thiếu vắng hơi ấm người cha ngay từ khi mới lọt lòng, sống bên người mẹ vẫn luôn là mẹ đơn thân từ khi sinh cô vào năm 21 tuổi và làm đủ mọi nghề, kể cả công việc về đêm để nuôi cô khôn lớn; so với cuộc sống bình thường như bao bạn bè cùng trang lứa, ân ẩn trong tâm trí Yuri vẫn luôn là ẩn ức về: “cảm tưởng luôn bị người đời nhìn bằng ánh mắt đầy định kiến. Người ta – hoặc thương hại và xem tôi là “một đứa trẻ đáng thương”, hoặc tỏ ra dè chừng tôi, hoặc bàn tán sau lưng tôi.” Yuri thu mình lại trong nỗi chán chường từ cuộc sống cá nhân chẳng toàn vẹn, trong nỗi cô đơn vô tận giữa hiện thực bủa vây rằng dường như cuộc sống hiện đại vẫn cuồn cuộn trôi này, chẳng ai thấu hiểu được cô, cũng chẳng có nơi nào để cô trở về. Kể cả trường lớp, thầy cô, bạn bè lẫn người mẹ sống cùng nhà nhưng luôn bận rộn và chẳng thể tìm được tiếng nói chung giữa hai mẹ con.
Có lẽ chăng, chính vì “dù có ở đâu tôi vẫn cảm thấy khó chịu. Ở nhà, trường học hay dưới bầu trời trong xanh, sự bực bội không cách nào vợi bớt” mà thời gian trong căn hầm tránh bom bỏ hoang đã đưa Yuri từ thực tại trở về quá khứ. Nơi ấy không ai biết cô là ai, Yuri cũng “không sợ bị ai nhìn thấy”. Để rồi sống cùng thế hệ những con người mà sự sống của họ mong manh hơn bao giờ hết, Yuri không chỉ dần mở lòng với con người, với cuộc sống xung quanh; cô còn hoài tiếc, trân trọng những gì cô từng có nhưng giờ mỗi lúc một lùi xa. “Đi học bình thường, nghe giảng bình thường, nói chuyện bình thường. Những điều như vậy, đến khi mất đi rồi em mới thấy biết ơn, thấy chúng thật vô giá.”
Mùa hè ấy có cô nữ sinh lớp 8 vẫn luôn chán ghét, bực bội mọi thứ “xuyên không” về nước Nhật những ngày tháng cuối của Thế chiến thứ Hai.
Mùa hè ấy có cô nữ sinh đã từ quá khứ đẫm mùi thuốc súng trở về hiện thực bởi tới cuối cùng, cô gái vẫn là con người hiện đại với những mối quan hệ, chưa nhiều lắm song cũng đủ mâu thuẫn và phức tạp với một cô gái mới mười bốn tuổi, chưa thật sự trưởng thành.
Mùa hè ấy, cô nữ sinh đã luôn ghét bỏ mọi sự trên đời, đã mở lòng đón nhận xao động từ cuộc sống “ngoài kia” mà nhận ra rằng, cuộc sống này đáng trân trọng xiết bao. Cũng như hiểu rằng, khi cô mở lòng với thế giới, thế giới cũng sẽ đáp lại tiếng lòng đó của cô; bởi có lẽ, chẳng ai thật sự cô đơn đến vậy giữa cuộc đời. “Toàn thân tôi cảm nhận được sinh mệnh và tình yêu của biết bao con người đã chung tay kết nối thế giới này.”
Quá khứ
“Tôi như bị thiêu đốt bơi mùa hè nóng nực ấy.
Trong thế giới đầy rẫy ác mộng này, tôi đã biết yêu lần đầu tiên.”
Thật vậy, ngược dòng thời gian đến quá khứ của một nước Nhật 70 năm trước, cô nữ sinh Kano Yuri đã thật sự thấu hiểu “thế giới đầy rẫy ác mộng” bủa vây trong bầu không gian ngột ngạt của chiến tranh, nơi sinh mạng con người, ai cũng như ai, mong manh và bé mọn biết chừng nào. Nhưng chính giữa cơn ác mộng tưởng chừng kéo dài vô tận kia, Yuri “biết yêu lần đầu tiên”, cũng cảm nhận được sâu sắc hai tiếng “tình người” trong hoàn cảnh ngặt nghèo khi sống, lao động, làm việc và được tất thảy mọi người yêu thương, cưu mang.
Cũng cần phải khẳng định một điều rằng, cùng mang đề tài “xuyên không” từ thời hiện đại về quá khứ, nhưng với tiểu thuyết Nếu gặp lại trên ngọn đồi hoa nở, tác giả Natsue Shiomi có cách tiếp cận riêng trong tâm thế và cách nhân vật trung tâm của anh – Kano Yuri, hòa nhập cùng thế giới lạ lẫm cô trở về. Bởi sau sự ngạc nhiên ban đầu, Yuri rất nhanh chấp nhận sự thật rằng cô đã “xuyên không” và cũng nhanh chóng làm mọi việc trong khả năng, hòa mình vào bầu không khí sôi sục của thời chiến khi ấy. Gần như không có phân đoạn Yuri thể hiện kiến thức của người hiện đại công khai trước đông đảo mọi người và cô cũng không cố làm việc đó. Hay nói cách khác chăng, rằng để hòa nhập với cuộc sống thiếu tiện nghi, thiếu thốn trăm bề, vất vả ngột ngạt thời chiến, Yuri không còn có quá nhiều thời gian để nghĩ đến thế giới cô thuộc về cũng như thể hiện điều đó công khai.
Vì rằng, tâm trí Yuri gần như đã bị chiếm trọn trong nỗi hoài nghi, và có phần phẫn nộ về một thực tại cách đây 70 năm đầy rẫy đớn đau, mâu thuẫn tới “nực cười”. Như cách cô đã thấy sinh mạng con người vô vọng đến thế nào trước sự tàn phá của khói lửa chiến tranh. Như cách cô đã thấy những con người thời đó sẵn sàng hi sinh, chấp nhận đánh đổi cuộc sống, gia đình phía sau cho lí tưởng thời đại mà họ gắng sức vững tin bởi nếu hoài nghi, có lẽ tinh thần họ sẽ vỡ vụn. Và như cách cô đã thấy những người ở lại chia tay người ra đi với nụ cười trên môi dẫu biết rằng, nơi người ta đi đến là một tương lai không có ngày mai. Một người thời hiện đại như Yuri không hiểu, thật sự không thể hiểu cách người ta đánh đổi mạng sống gần như đến vô tư, trong sáng vào một cuộc chiến vô nghĩa lí và vô vọng tới thế. Và cô càng không thể hiểu, chiến tranh là đau thương, mất mát, là máu, nước mắt cùng những vết thương không thể chữa lành; vậy sao chiến tranh vẫn tiếp diễn và người ta vẫn lao mình vào cuộc chiến kia.
“Kể cả những nhân tài ưu tú như vậy cũng phải lần lượt xuất kích và hi sinh vì tổ quốc hay sao? Nghe có nực cười không chứ, mục đích là bảo vệ đất nước, vậy mà kết quả lại là mất đi tài sản của đất nước.”
“Tại sao lại xảy ra chuyên khủng khiếp như vậy? Ai là người có lỗi? Ai mới là kẻ xấu? Tôi nên nổi giận với ai đây? Tôi thật sự không biết.”
Dằng dặc những câu hỏi không hồi kết càng làm tăng thêm nỗi bất lực của cô gái nhỏ, biết trước kết quả của cuộc chiến vô vọng này song lại chẳng thể thay đổi bất cứ điều gì, cũng không thể cứu vớt bất cứ ai. Yuri cũng không thể lí giải được những câu hỏi vĩ mô của chính cô thời điểm đó. Cô đã chỉ biết hòa mình vào thời chiến và cảm nhận nỗi xót xa đến cay đắng khi lần lượt, lần lượt nhìn những người xung quanh cô biến mất.
Nhưng chẳng phải, từ quá khứ đầy thương đau kia, một cô gái từng chán ghét mọi thứ như Yuri dần thấu hiểu được những điều ngọt ngào bình dị đáng trân quý biết chừng nào hay sao? Tình thương của dì Tsuru, tình bạn với Chiyo, viên kẹo caramen cô nhận được, chén đá bào chỉ có vị đường mát lạnh, đồi hoa bách hợp nở trắng bạt ngàn, và sự dịu dàng, nụ cười, trái tim mạnh mẽ của chàng trai Sakuma Akira… dường như đều dần dần, khiến Yuri nhận ra; chiến tranh có thể tàn phá tất thảy nhưng tình người, tình yêu cùng cái đẹp đã khắc tạc, ghi sâu vào tâm trí con người sẽ không thứ bom đạn nào có thể tàn phá.
Yêu thương càng nhiều, nỗi đớn đau càng lớn. Nhưng tình yêu hiện diện và vượt thời gian đối nghịch gay gắt với sự tàn nhẫn của cái chết, của chiến tranh đồng thời khắc sâu thêm sự bất diệt của sự sống, con người vậy.
Nếu thế giới vắng tiếng bom rơi
Không chối bỏ sự thật lịch sử, cũng không khước từ những khía cạnh đau thương, thậm chí là cực đoan hay yếu đuối nhất của con người thời chiến, qua tiểu thuyết Nếu gặp lại em trên ngọn đồi hoa nở, tác giả Natsue Shiomi đã cất lên tiếng nói phản chiến đầy đớn đau mà cũng rất đỗi tha thiết. Tiếng nói phản chiến ấy được gửi gắm vào đôi mắt cô thiếu nữ thời hiện đại phải trở về Nhật Bản những tháng ngày cuối cùng của Thế chiến thứ Hai. Một đôi mắt vốn đắm mình trong thời bình, nơi thiếu vắng tiếng bom rơi và chiến tranh vốn chỉ là những con chữ trên trang sách; giờ đây phải chứng kiến tất thảy sự khốn cùng của số phận con người thời chiến lẫn sự chênh vênh, khủng hoảng ý thức hệ sâu sắc.
Và chừng như Natsue Shiomi càng khắc họa chiến tranh khắc nghiệt bao nhiêu, những giá trị trong sáng mà chiến tranh không thể hủy diệt trên trang văn anh viết lên lại càng trở nên bất diệt bấy nhiêu. Là cái đẹp, là tình yêu và là hi vọng về một thế giới vắng tiếng bom rơi. Cũng như rằng, sinh mạng những người lính cảm tử mang danh Thần Phong trong cuộc chiến vô nghĩa lí kia đã không hi sinh một cách vô nghĩa theo khía cạnh kẻ thắng – người thua, phe phát xít – phe đồng minh. Mà rằng họ là những minh chứng cho sự tàn khốc của một thời đại điên cuồng và là kẻ đã đánh đổi sự sống để ươm mầm cho tương lai, vào tiềm thức thế hệ mai sau về một thế giới nếu vắng tiếng bom rơi.
Câu chuyện mở ra từ Đầu hạ và kết thúc vào Cuối hạ, từ lời tự thuật của cô nữ sinh Kano Yuri và khép lại bằng lời tự thuật cuối cùng của người lính cảm tử Sakuma Akira với một giấc mơ thuần khiết vô ngần: “Nếu gặp lại em trên ngọn đồi hoa nở.” Ngọn đồi có chứng tích chiến tranh, trên đó đã ươm lên những mầm hoa trong trẻo. Tựa khát vọng về một thế giới không còn chiến tranh, cho hôm nay, và cho mai sau.
Mọt Mọt
