Thêm một tác phẩm được kể từ ngôi thứ nhất, người kể chuyện xưng tôi của tác giả Higashino Keigo nhưng trong câu chuyện này, tính trinh thám rất ít. Bởi thứ Keigo tiên sinh đặc biệt chú trọng đến, là suy nghĩ, quá trình diễn biến nội tâm, hành động của “tôi”, một gã đàn ông ngoại tình vào hoàn cảnh đặc thù. Vì ngoại tình đã đi một nhẽ, mà ở đây, “người tình dấu yêu” của gã, còn là nghi phạm trong một án mạng 15 năm trước đang dần đi tới kết thúc thời hiệu truy cứu vụ án.
Những gã đàn ông
Trước hết, cần phải khẳng định một điều rằng, ở tiểu thuyết Phố tan màn đêm, không chỉ riêng một “tôi”, gã đàn ông đã bước vào tuổi trung niên, có vợ có con đuề huề, Watanabe, là kẻ ngoại tình. Mà bất cứ tên đàn ông nào có gia đình, đều đã (hoặc đang), “lang chạ” bên ngoài. Còn bản thân ngay chính tác giả, cũng là một người cùng giới với nhân vật ông xây dựng. Nên khó thể phủ nhận, Keigo tiên sinh đã cực kì thấu hiểu, đi sâu vào ngõ cùng ngóc ngách mà tạo lập lên một thế giới những gã đàn ông, “sinh vật khôi hài làm sao”, dẫu khác biệt danh tính, nghề nghiệp, tuổi tác, hoàn cảnh sống… thì cuối cùng, vẫn gặp nhau nơi giao điểm suy nghĩ, hành động khi dấn thân vào con đường phản bội gia đình.
Để rồi, với lời tự sự, tự thuật của “tôi”, người kể chuyện, câu chuyện ngoại tình ấy, vừa mang tính cá nhân, song cũng lại mang tính chung phổ quát.
Tính chung phổ quát, bởi quá trình, từ bắt đầu đến kết thúc câu chuyện đó, vẫn thường mang chung mẫu số. Rằng có lẽ, ai cũng “từng xem những kẻ ngoại tình là không ra gì” hoặc đơn giản thì sẽ coi, chuyện gia đình người khác, “chắc nó trừ mình ra” (chữ dùng của Nam Cao). Cho đến khi chính những con người này có người phụ nữ khác, và nội tâm họ dần nảy sinh, phát triển suy nghĩ từ tội lỗi vì đã phản bội tới đổ lỗi tất cả tại “cuộc sống gia đình nhàm chán tẻ nhạt”, từ dùng dằng đôi bên là vợ hay nhân tình tới chọn lựa “nửa kia hoàn hảo” nhưng “tìm thấy nhau lúc quá muộn màng.” Kết quả cuối cùng, có thể là ly hôn hoặc không. Song những dối lừa, “mèo mỡ”, “léng phéng” xuất phát từ khao khát thứ cảm xúc yêu đương mới lạ, cuồng nhiệt; khác biệt hoàn toàn với cuộc sống gia đình vợ chồng chung sống, ngày ngày thấy đối phương một thời gian dài đã dần nguội lạnh thì người đàn ông nào, cũng “đồng cảm” với nhau.
Tuy nhiên, nhân vật “tôi” trong Phố tan màn đêm lại là một trường hợp cá biệt. Vì suy cho cùng, đâu phải ai cũng “vô tình” ngoại tình với nghi phạm một vụ án mạng. Song chính sự cá biệt ấy, lại càng đẩy tâm lí Watanabe trong cuộc tình này tới mức cực đoan một cách chóng vánh. Bởi từ thương cảm cho hoàn cảnh nghiệt ngã người phụ nữ bên cạnh phải đối diện mà trở thành tin tưởng rồi yêu đương cuồng nhiệt bất chấp hết thảy, tất cả đều như sự đẩy đưa tự nhiên của cảm xúc. Nhất là với những người đàn ông, luôn muốn thể hiện bản lĩnh, làm chỗ dựa, chở che cho phụ nữ, đặc biệt, khi người phụ nữ “ngoài luồng” đó đã thể hiện vẻ yếu đuối, hiểu chuyện, cam chịu mà cũng đầy khao khát ngay bên họ. Không dưới ba lần, Watanabe nghi ngờ những mâu thuẫn tiểu tiết xuất hiện trong lời cô nhân tình Nakanishi Akiha nói với anh. Nhưng đã mù quáng, người ta cũng chỉ “khuất mắt trông coi”, tiếp tục thả trôi theo dòng xúc cảm đang cuộn trào.
Giữa màn đêm của cuộc vụng trộm, bao người đàn ông đang lao đầu vào như thiêu thân. Và rồi sau hết thảy mọi sự ngã ngũ, qua đi, người ta mới nhận ra những nhầm tưởng lẫn cả ảo tưởng họ vẫn tin theo mà hành động. Nhầm tưởng về tình yêu, và ảo tưởng cả vị trí của bản thân họ, trong cuộc tình này.
Những người phụ nữ
Có một điểm chung thường thấy trong các sáng tác của Higashino Keigo, là những người phụ nữ trên trang sách ông viết, có thể khác biệt về tính cách, tuổi tác, công việc hay cách lựa chọn phương hướng giải quyết vấn đề họ đang đối diện,… nhưng sau rốt, họ vẫn gặp nhau ở giao điểm, xinh đẹp và vô cùng thông minh, sắc sảo. Và tiểu thuyết Phố tan màn đêm cũng là một tác phẩm như thế.
Tuy nhiên, nói vậy không có nghĩa những Akiha, Yumiko, Hanae… trong Phố tan màn đêm giống với những Naoko, Yukiho, Juri, Mifuyu,… trước đó. Mà với nội dung cốt truyện, tình tiết truyện mang tính đặc thù, những người phụ nữ ở cuốn sách này vô hình trung, đứng về hai phía đối lập dù bản thân họ, vốn chẳng hề biết đến nhau. Khi một bên là người vợ và một bên mang thân phận tình nhân.
Song có mang thân phận gì, những con người ấy gần như luôn có sự tự chủ riêng về mặt suy nghĩ. Bởi phụ nữ dưới ngòi bút Higashino Keigo, có thể mang nét mạnh mẽ ẩn sau vẻ nhẫn nhịn, cam chịu hay sắc lạnh, tuyệt tình thì dường như chưa khi nào, họ dễ dàng để kẻ khác, đặc biệt là đàn ông, qua mặt hay lừa phỉnh.
Vì thế, tại tiểu thuyết Phố tan màn đêm đã có một cô gái Nakanishi Akiha, với cái danh “nhân tình” của anh đồng nghiệp Watanabe, cô không khác gì “kẻ phản diện” đang phá vỡ hạnh phúc gia đình người khác. Song trước khi là “hung thủ”, Akiha cũng là “nạn nhân.” Nạn nhân trong một gia đình tan vỡ từ chính sự ngoại tình của người cha.
Cho nên, có lẽ không ai hiểu thấu hơn Akiha, thế nào là bi kịch hạnh phúc gia đình vỡ vụn vì người đàn ông đứa trẻ gọi là cha, ngoại tình và cả thế nào là nước mắt chảy ngược, thấm vào nỗi đau ân ẩn chìm sâu khi ngậm đắng nuốt trọn lấy cái danh “nghi phạm” suốt 15 năm trời. “Nực cười thay, hai người chưa bao giờ thèm hỏi có phải con đã giết cô Honjo hay không.” Và có lẽ, cũng bởi thế mà chẳng ai thấu hiểu hơn Akiha, tâm lí những gã đàn ông “mèo mỡ”; như một Watanabe đơn giản, khao khát khẳng định bản tính đàn ông đến thế. Nên, Akiha thông minh, và Akiha cũng cực kì sắc sảo, tới lạnh lùng khi bóc trần bản chất hai chữ “ngoại tình” ấy. “Em thấy có lỗi với anh, có điều ngoại tình là việc chẳng hay ho gì nên anh tự đâm đầu vào thì tự chịu thôi, đúng không?”
Ở phía đối lập với Akiha, chính là Yumiko, vợ Watanabe, hay là “nạn nhân” trực tiếp từ mối quan hệ bất chính của người chồng và là “nạn nhân” gián tiếp trong hôm nay từ án mạng 15 năm trước. Bởi những tính toán của Akiha, đã kéo Yumiko ra khỏi cuộc sống bình lặng cô đang trải qua. Nhưng khác một Akiha mãnh liệt, quyết tuyệt trong cả hành động lẫn lời nói, Yumiko sắc sảo một cách dịu dàng, tinh tế mà cũng không kém phần mạnh mẽ. Bởi một người phụ nữ có thể ẩn nhẫn trước sự bất thường của chồng, lặng lẽ ám thị cho chồng với câu nói “cứ ăn mãi các món giống nhau thì ai mà chẳng chán” bằng một nụ “cười”, cả những quả trứng ông già Noel cô dày công làm nên rồi cũng tự tay cô đập vỡ… Chắc chắn không thể là một người khờ dại hay yếu đuối.
Akiha và Yumiko, hai người phụ nữ, hai cá tính, hai hiện hình riêng biệt trong mối quan hệ đầy nghiệt ngã với “hồng tâm” là người đàn ông phản bội. Nhưng cả hai, đều là sáng tạo đặc sắc của tác giả Higashino Keigo trong thế giới những phụ nữ “đáng sợ” trên trang sách ông viết. Và khắc họa muôn mặt những người phụ nữ vừa tinh tế, dịu dàng, ẩn nhẫn, cam chịu; vừa sắc sảo, quyết đoán, mạnh mẽ, mãnh liệt, có lẽ, cũng là một cách Keigo tiên sinh khẳng định diễn ngôn về nữ quyền trong tác phẩm của ông chăng?
Phố tan màn đêm
Tên tác phẩm, Phố tan màn đêm, quả tình là một nhan đề rất gợi. Mối quan hệ ngoại tình, vốn gắn liền với đêm đen. Án mạng và sự thật đằng sau vụ án chưa được phá giải, cũng dễ gợi tới bí mật ẩn trong bóng tối. “Phố tan màn đêm”, như kết cục của cuộc vụng trộm, như vụ án, đã đến lúc hạ màn. Như gã đàn ông kia, tan màn đêm, bình minh ló rạng, cũng là lúc gã rời nhân tình mà trở lại làm người chồng, người cha mẫu mực.
Trên nền bối cảnh trinh thám, Phố tan màn đêm đi tới những vấn đề nhân sinh mang tính cá nhân, có phần tiểu tiết và cũng nhạy cảm hơn, khi câu chuyện được kể trực tiếp từ điểm nhìn xưng “tôi” của kẻ “đi đêm.” Nhưng có lẽ, cũng vì không chú trọng đến khía cạnh phá án, mà cuốn tiểu thuyết này vẫn còn bỏ ngỏ đó, nhiều vấn đề chưa trọn vẹn, cũng chưa lí giải.
Như những mâu thuẫn trong lời nói của Akiha mà Watanabe đã phát hiện song bỏ bẵng. Hay phía cảnh sát, cả phía gia đình nạn nhân vẫn đang kiếm tìm sự thật suốt 15 năm qua? Tuy nhiên tới tận cùng câu chuyện, hẳn những điều chưa trọn vẹn này cũng chẳng quá quan trọng, bởi sau tất cả, “trò chơi đã kết thúc.”
Nên chăng, khó để nói Phố tan màn đêm là một cuốn truyện hoàn hảo song đây vẫn là một tác phẩm thú vị, nếu xét theo tính đời sống đến cấp tế bào xã hội – cấp độ gia đình của tác giả Higashino Keigo.
Mọt Mọt
